U domenu bezbjednosno-obavještajne djelatnosti, pojam ,,intelligence“ je višeznačan. Tako on može predstavljati naziv organizacije, odnosno službe/agencije ili sistema, koja se bavi prikupljanjem i obradom podataka, završni pisani dokument koji se dostavlja korisnicima obavještajnih informacija, ali i ciklus/proces koji počinje planiranjem, nastavlja prikupljanjem i obradom, a završava dostavljanjem obavještajnih podataka/dokumenta.
Iako opšteprihvaćena definicija pojma ,,intelligence’’, u akademskoj zajednici, nije sasvim usaglašena, američki stručnjak za bezbjednost Sean Kirkpatrick ga objašnjava kao prethodno znanje koje omogućava da se, o nečem ili nekom, saznaju činjenice i opasnosti unaprijed (engl. foreknowledge), što omogućava primjeren odgovor na prijetnje i zaštitu vlastitih interesa.
,,Intelligence“ je, dakle, kao proizvod, u suštini, znanje o neprijatelju i okruženju koje je potrebno za donošenje odluka u području oblikovanja politike, planiranja operacija i raspodjele snaga (US Marine Corps, 1997).
Kreiranju ,,intelligence-a“ kao proizvoda, po mišljenju Herringa, prethodi sakupljanje podataka i informacija. Zato on sadrži akcioni element, tj. podlogu za donošenje odluka. Stoga on ima i kvalitativno veću vrijednost od same informacije.
Veteran američke CIA-e, Richards Heuer, u svom djelu ,,Psihologija obavještajne analize“, s druge strane, ,,intelligence’’ doživljava kao teorijski konstrukt i praktičnu aktivnost, dok Laqueur upozorava na neuspjele pokušaje ustanovljivanja teorije o njemu.
Studije ,,intelligence’’-a nastale su iz političkih nauka. Središnji koncept takvih studija je obavještajni ciklus (engl. intelligence cycle). U širem smislu, obavještajni ciklus je transformacija informacija u ,,intelligence’’, iliti, jednostavnije – obavještajni proizvod. On je, smatra profesor bezbjednosti Mark Phythian, nastao na podjeli vojnih nauka i psihologije, a prvi put se spominje 1948. godine u knjizi ,,Intelligence is for Commanders’’ autora Glass-a i Davidsona.
Ono što je, na osnovu svega navedenog, savim sigurno jeste da se obavještajni rad, pogotovo u dijelu prikupljanja podataka, temelji na naučnim i egzaktnim zaključcima, te je usklađen sa više obavještajnih radnji koje se nazivaju obavještajni ciklus.
Piše: mr Mitar Radonjić