Obavještajno-bezbjednosni sektor Crne Gore, pored Agencije za nacionalnu bezbjednost, čini i Obavještajno-bezbjednosni direktorat. On se nalazi u sklopu Ministarstva odbrane, tj. Vojske Crne Gore, a formiran je 2012. godine usvajanjem, tada novog, Zakona o odbrani Crne Gore. Sve do tog trenutka, a na osnovu sporazuma sa MO, obavještajne i kontraobavještajne poslove za potrebe Vojske obavljala je Agencija za nacionalnu bezbjednost.
Njegova svrha je da, pored prikupljanja i razmjene obavještajnih podataka, a koja se tiču isključivo vojnih stvari, obavlja: planiranje, organizaciju, koordinaciju i realizaciju obavještajnog obezbjeđenja u Vojsci; razvijanje i primjenu vojno-obavještajnih i bezbjednosnih doktrina, taktika, tehnika i procedura radi
postizanja interoperabilnosti; izradu obavještajnih materijala i dokumenata i njihovo dostavljanje institucijama države; planiranje, realizovanje i kontrolisanje mjera bezbjednosti u Vojsci, kao i realizaciju saradnje i razmjene vojno-obavještajnih podataka.
Obavještajno-bezbjednosnim direktoratom koordinira i rukovodi lice koje, na predlog ministra odbrane, uz prethodno pribavljeno mišljenje nadležnog radnog tijela Skupštine, postavlja Vlada.
Metode prikupljanja podataka
Na osnovu Zakona o odbrani Crne Gore, slično kao i ANB, ovaj resor bavi se prikupljanjem vojno-obavještajnih, kontraobavještajnih i bezbjednosnih podataka iz javno dostupnih izvora. Takođe, radi vršenja pomenute dužnosti, Obavještajno-bezbjednosni direktorat pribavlja informacije i od građana, svih državnih i lokalnih organa Crne Gore, kao i drugih država i međunarodnih organizacija i institucija
Osim toga, pomenuti zakon predviđa i tajno prikupljanje podataka, primjenom posebnih sredstava i metoda – kao što su osmatranje, izviđanje, nadzor elektronskih komunikacija i pošiljki – prema licima zaposlenim u Ministarstvu, Vojsci i sa njima povezanim licima, kao i svim ostalim koja predstavljaju ili mogu predstavljati vojnu opasnost za Crnu Goru.
,,Podaci iz stava 1 ovog člana prikupljaju se tajno primjenom posebnih metoda i sredstava samo ako se podaci ne mogu prikupiti na drugi način ili je njihovo prikupljanje povezano sa nesrazmjernim teškoćama“, navodi se u Zakonu o odbrani.
Mjere tajnog nadzora elektronskih komunikacija
Mjerama tajnog nadzora elektronskih komunikacija i poštanskih pošiljki pribavljaju se podaci o: sadržaju komunikacije, saobraćaju u elektronskoj komunikaciji i lokaciji korisnika
One se primjenjuju u odnosu na lica za koja se sumnja da: pripremaju oružani napad na pripadnike i objekte Ministarstva i Vojske; vrše tajne aktivnosti koje mogu prouzrokovati neotklonjive štetne posljedice po Ministarstvo i Vojsku; vrše aktivnosti povezane sa špijunažom, subverzivnim djelatnostima ili odavanjem tajnih podataka od značaja za rad Ministarstva i Vojske
Ove i slične mjere tajnog nadzora (MTN), prema članu 41f ovog zakona, mogu trajati do tri mjeseca, a zbog važnih razloga moguće ih je produžavati za još po tri, ali ne duže od 24 mjeseca.
,,Produženje nadzora iz člana 41f stav 3 tačka 3 ovog zakona odobrava predsjednik Vrhovnog suda, odnosno sudija koji ga u skladu sa zakonom zamjenjuje, a produženje nadzora iz člana 41f stav 3 tačka 4 ovog zakona odobrava Vijeće sudija Vrhovnog sud“, jasno je ovo zakonsko rješenje.
Prikupljene i obrađene vojno-obavještajne, kontraobavještajne i bezbjednosne podatke i informacije, prikupljene u skladu sa ovim zakonom, Direktorat dostavlja Ministarstvu, a ono Savjetu za odbranu i bezbjednost.
Vojni obavještajci, zakonski, smiju prikriti identitet
Ipak, vojni obavještajci imaju jedno ograničenje. Naime, sve radnje koje se tiču sakupljanja podataka mogu se vršiti samo od strane zaposlenih u Ministarstvu, kao i od lica u službi u Vojsci.
Za razliku od Zakona o Agenciji za nacionalnu bezbjednost kojim se to, iako se primjenjuje, eksplicitno ne propisuje, u primjeni sredstava i mjera tajnog nadzora vojni obavještajci mogu se služiti ispravama za prikrivanje identiteta, kao i identiteta lica sa kojim je uspostavljena tajna saradnja.
,,Isprave iz stava 4 ovog člana izdaje organ državne uprave nadležan za unutrašnje poslove, na zahtjev ovlašćenog službenog lica iz stava 4 ovog člana, uz saglasnost ministra. O ispravama iz stava 4 ovog člana organ državne uprave nadležan za unutrašnje poslove vodi posebnu evidenciju“, izričito se ističe o Zakon u odbrani.
Na kraju, po prestanku razloga zbog kojih je odobreno korišćenje isprava iz stava 4 ovog člana, organ državne uprave, nadležan za unutrašnje poslove, u obavezi je da ih poništi i dostavi na čuvanje Obavještajno-bezbjednosnom direktoratu.
Kontrola
Kontrolu nad obavještajnim, kontraobavještajnim i bezbjednosnim poslovima u Ministarstvu i Vojsci, koji su delegirani ovom direktoratu, sprovode Vlada, Skupština i, naravno, Savjet za odbranu i bezbjednost.
,,Parlamentarni nadzor nad obavještajnim, kontraobavještajnim i bezbjednosnim poslovima u Ministarstvu i vojno obavještajnim i bezbjednosnim poslovima u Vojsci vrši se, u skladu sa posebnim zakonom“, stoji u Zakonu o odbrani Crne Gore.
Pored njih, za unutrašnju kontrolu zadužen je inspektor za odbranu koji, pored revizije finansija i poslovanja Ministarstva odbrane i Vojske, vrši kontrolu nad sprovođenjem mjera zaštite tajnih podataka, a izvještaj je dužan da, najmanje jednom godišnje, dostavlja Vladi i ministru odbrane.
Piše: Milovan Marković