Vodeći se preporukama iz prethodne procjene tzv. SOCTA MNE 2017, Vijeće za nacionalnu bezbjednost je utvrdilo listu nacionalnih prioriteta koja obuhvata oblasti krijumčaranja i distribucije narkotika, teških krivičnih djela protiv života i tijela, krijumčarenja vatrenog oružja, ilegalnih migracija i trgovine ljudima, krijumčarenja akciznih roba – duvana i duvanskih proizvoda, pranje novca, terorizma i vjerskog ekstemizma, sajber kriminala.
Ove oblasti su determinisano tretirane u dokumentu pod nazivom SOCTA: Procjena opasnosti od teškog I organizovanog kriminala u Crnoj Gori a u narednom periodu portal Interno će građanima dati na uvid javno dostupne djelove ovog dokumenta kako bi se bliže upoznali sa kakavim se bezbjednosnim izazovima crnogorske službe bezbjednosti svakodnevno suočavaju.
U prethodnom članku smo tretirali prvu oblast pod nazivom ,,Krijumčarenje I distribucija narkotika u Crnoj Gori’’ a sada donosimo detalje iz SOCTA 2021 koji se tiču krijumčarenja oružja.
Povećana dostupnost nelegalnog vatrenog oružja prestavlja jednu od ključnih prijetnji za stanje bezbjednosti na području Evrope, posebno u odnosu na povećan rizik od ekspanzije krivičnih djela koja su povezana sa zloupotrebom oružja, kao i njegovog korišćenja za izvršenje terorističkih napada. Krijumčarima oružja posebno pogoduju stalne vojno-političke tenzije i kontinuirani sukobi na periferiji granica Evropske unije, tako da pojedina područja pretenduju da postanu glavni izvori snabdijevanja nelegalnim vatrenim oružjem. Korišćenje različitih online platformi od strane krijumčara i trgovaca oružjem u značajnoj mjeri je olakšana nabavka vatrenog oružja članovima OKG kao drugim licima povezanim sa OKG, kojom prilikom dolazi do jačanja pozicija u krijumčarskom lancu u zemljama Evrposke unije.
Kao jedna od online platformi koja se koristi za trgovinu oružjem prepoznata je „dark web“ platforma, kao i platforme poput telegrama za koje se procjenjuje da će se u budućnosti koristiti u sve većoj mjeri. Nedostaci i neusklađenosti u pravnim sistemima Evropske unije i šire, koji se odnose na problematiku trgovine vatrenim oružjem, predstavljaju jednu od ključnih pogodnosti za krijumčare i trgovce vatrenim oružjem. Posebno treba ukazati na situacije kada modus krijumčarenja podrazumijeva i uključivanje zakonitih dobavljača u različite sisteme zloupotreba prilikom trgovine vatrenim oružjem (ili djelovima vatrenog oružja), pri čemu u pojedinim situacijama zakoniti dobavljači nijesu svjesni da sprovođenjem poslovnih aranžmana učestvuju u različitim krijumčarskim aktivnostima.
I pored činjenice da je u prethodnom periodu oduzeta značajna količina vatrenog oružja u ilegalnom posjedu, u Crnoj Gori kao i ostalim zemljama Zapadnog Balkana i dalje postoje značajne količine vatrenog oružja koje se primarno vezuju za vatreno oružje iz ratnih sukoba sa prostora bivše Jugoslavije. U Crnoj Gori nijesu prepoznate organizovane kriminalne grupe koje svoju dominantnu kriminalnu aktivnost usmjeravaju na aktivnosti krijumčarenja oružja, već se u najvećoj mjeri radi o individualnim slučajevima u kojima oružje nije namijenjeno daljoj preprodaji već isključivo služi sa potrebe pripadnika OKG.
Najčešće se radi o krijumčarenju pištolja, automatskog oružja i eksplozivnih naprava. Bez obzira na činjenicu da Crna Gora u regionu nije prepoznata kao teritorija – izvora oružja koje je namijenjeno krijumčarenju, a uzimajući u vidu činjenicu da su navedene kriminalne aktivnosti međunarodnog karaktera, aktivnosti usmjerene na nelegalnu trgovinu vatrenim oružjem moraju se tretirati sa posebnom pažnjom. U pojedinim slučajevima krijumčarenje oružja je povezano sa krijumčarenjem narkotika i ljudi kojom prilikom se nerijetko od istih aktera koriste iste krijumčarske rute.
Obično se za krijumčarenje vatrenog oružja kao modus koristi transport legalnih roba, ali i krijumčarenje u specijalno izgrađenim bunkerima u putničkim motornim vozilima, autobusima i dr. prevoznim sredstvima. I pored činjenice da organi obavještajno bezbjednosnog sektora ulažu dodatne napore u cilju smanjenja količine vatrenog oružja u ilegalnom posjedu, članovi kriminalnih grupa i operativno interesantna lica i dalje mogu bez značajnijih prepreka doći od vatrenog oružja. Tokom prethodnog perioda registrovani su pojedinačni slučajevi konvertovanja gasnih/startnih pištolja koji su dostupni u slobodnoj prodaji, a koji nakon prepravke dobijaju svojstvo vatrenog oružja i kao takvi mogu poslužiti za izvršenje krivičnih djela. Analizom raspoloživih podataka, uzimajući u obzir i činjenicu o postojanju pojedinačnih slučajeva konvertovanja, može se zaključiti da modifikovano vatreno oružje u Crnoj Gori trenutno ne predstavlja izražen bezbjednosni problem, kako zbog relativno malog broja slučajeva, tako i zbog činjenice da zaplijenjeno modifikovano vatreno oružje do sada nije bilo korišćeno za izvršenje teških krivičnih djela protiv života i tijela, ali i zbog činjenice da zbog nepouzdanosti navedenog oružja organizovane kriminalne grupe ne praktikuju modus nabavke navedene vrste vatrenog oružja. U dijelu koji se odnosi na cijenu vatrenog oružja, mora se istaći da se ista ne može precizno odrediti i da varira u zavisnosti od više faktora i okolnosti, prvenstveno od ponude, odnosno dostupnosti na ilegalnom tržištu.
Pored vatrenog oružja, visok bezbjednosni rizik predstavlja i upotreba improvizovanih eksplozivnih naprava jake razorne moći, najčešće sastavljenih od više komponenti od kojih se pojedine koje služe za aktiviranje namijenjene za svakodnevnu upotrebu u različitim situacijama.
Registrovani su slučajevi saradnje članova organizovanih kriminalnih grupa iz Crne Gore sa licima iz zemalja Zapadnog Balkana koja su tokom ratnih dešavanja u bivšoj Jugoslaviji stekla znanje i iskustvo za pravljenje eksplozivnih naprava, dok su se u pojedinim slučajevima, najčešće manje iskusna lica koja su vrbovana od strane organizovanih kriminalnih grupa za povezivanje komponenti eksplozivnih naprava edukovala kroz korišćenje materijala dostupnih na internetu. Uzimajući u obzir činjenicu da se kod građana Crne Gore i dalje nalaze značajne količine vatrenog oružja u ilegalnom posjedu, u prethodnom periodu sprovođena je kampanja „Poštuj život, vrati oružje“. U periodu trajanja navedene kampanje, građani su dobrovoljno vratili 1.934 komada različitih vrsta vatrenog oružja, 1.058 djelova od vatrenog oružja, 264 minsko – eksplozivnih sredstava i više od 34.000 komada municije različitog kalibra.
*Izvor SOCTA 2021
mr Mitar Radonjić