Novim predlogom Zakona o slobodnom pristupu informacijama, koji je Vlada Crne Gore utvrdila 7. marta 2023. godine, a koji je prethodno bio povučen iz skupštinske procedure odmah po formiranju 43. Vlade, biće izuzete informacije koje predstavljaju obavještajno-bezbjednosne podatke.
Tim povodom su, u petak prošle nedjelje, reagovali MANS i Institut Alternativa. Kako se navodi u saopštenju, koje su potpisali direktorica MANS-a Vanja Ćalović-Marković i predsjednik UO Instituta Alternativa Stevo Muk, ovaj predlog može bitno osujetiti neke pozitivne novine koje se odnose na veći obim proaktivnog objavljivanja informacija predviđen ovim Zakonom.
Prema njihovim riječima, apsolutno izuzimanje podataka obavještajno-bezbjednosnog sektora nema opravdano utemeljenje, posebno imajući u vidu da je ostavljena mogućnosti da organ vlasti ograniči pristup informaciji ili njenom dijelu.
Ćalović-Marković i Muk su, takođe, podsjetili Vladu da je javna rasprava o nacrtu izmjena Zakona o slobodnom pristupu informacijama, koji je utvrdila 42. Vlada Zdravka Krivokapića, održana u junu 2021. godine, tj. prije skoro dvije godine.
,,U međuvremenu, Vlada nije revidirani nacrt dala na konsultovanje javnosti, niti ponudila obrazloženje zbog čega su ove važne izmjene, na kojima insistira i Evropska komisija, bile tako dugo ‘na čekanju’, a prema ranijoj verziji predloga trebalo je da počnu sa primjenom u januaru 2023. godine“, podsjetili su oni.
Stoga ove dvije NVO apeluju da Vlada, inače u tehničkom mandatu, ukine bitne negativne razlike u odnosu na raniji predlog, koji je povučen iz skupštinske procedure iako je, u većoj mjeri, uvažavao argumente nevladinih organizacija koje su uzele učešće u prethodno sprovedenoj javnoj raspravi.
,,Takođe, apelujemo da se svi obavještajno-bezbjednosni podaci ne izuzimaju iz primjene Zakona o slobodnom pristupu informacijama, kao i da se vrate odredbe prema kojima bivši javni funkcioneri ne podliježu izuzecima zaštite privatnosti i zaštite poreske tajne“, zaključuje se u saopštenju MANS-a i Instituta Alternativa.
Muk: Odredba o izuzimanju obavještajno-bezbjednoanih podataka preširoka i nepotrebna
Kako je, u razgovoru za portal ,,Interno“, pojasnila istraživačica javnih politika u Institutu Alternativa, Milena Muk, jedna od tih bitnih negativnih razlika je izuzimanje iz primjene obavještajno-bezbjednosnih podataka.
Riječ je, dakle, o podacima koji se prikupljaju, obrađuju, koriste, razmjenjuju, čuvaju i, u skladu sa zakonima kojima se uređuje rad organa koji čine obavještajno-bezbjednosni sektor, štite.
,,Ovo je preširoka odredba i nepotrebna, jer je zakonski okvir, svakako, ostavio mogućnosti da se pristup informacijama ograniči iz razloga bezbjednosti i odbrane samo što, u tom slučaju, mora da se izvrši test štetnosti i javnog interesa“, ocijenila je Muk.
Ovi testovi, pojašnjava ona, podrazumijevaju navođenje konkretnih negativnih efekata do kojih bi mogao da dovede pristup traženoj informaciji, odnosno, eventualno utvrđivanje preovlađujućeg javnog interesa za objelodanjivanje informacije, ili njenog dijela, jer sadrži podatke koji, između ostalog, mogu ukazati na korupciju i druge nezakonitosti.
,,Dakle, uz razumijevanje da postoje obavještajno-bezbjednosni podaci kojima pristup treba da bude ograničen, njihovim apsolutnim izuzimanjem se organi vlasti oslobađaju obaveze da ‘vagaju’ štetnost od objavljivanja, na jednoj, i preovlađujući javni interes za objavljivanjem, na drugoj strani“, primijetila je ona.
Muk smatra i da takav izuzetak, koji je preširoko formulisan – jer podrazumijeva sve podatke organa koji čine obavještajno-bezbjednosni sektor – može biti zloupotrijebljen da obuhvati i podatke koji se, uopšte, ne tiču aktivnosti ovih organa na zaštiti bezbjednosti.
,,Primjera radi, Agencija za nacionalnu bezbjednost je nama, u prošlosti, dozvoljavala djelimičan uvid u podatke o svom radu, uključujući finansijsko poslovanje. Takođe smo, u zakonski regulisanom postupku, preispitivali odluku ANB-a da stepenom tajnosti označi Pravilnik o postupku sprovođenja povjerljivih nabavki i Planove povjerljivih nabavki i izvještaje o njihovom sprovođenju“, dodaje Muk.
Raniji predlog je, napominje ona, sadržao samo ograničenje iz razloga bezbjednosti i odbrane.
,,Ograničenje koje podliježe obavezi prethodnog sprovođenja testa štetnosti i javnog interesa, što je i optimalno rješenje za uspostavljanje neophodnog balansa između prava javnosti da zna i konspirativne prirode rada organa koji čine obavještajno-bezbjednosni sektor“, zaključila je istraživačica javnih politika u Institutu Alternativa, Milena Muk.
Piše: Milovan Marković