Prva i osnovna djelatnost svake obavještajne agencije je prikupljanje i obrada podataka i informacija. Ova, prvenstveno preventivna, djelatnost omogućava prodor u protivnikove namjere, sprječavanje operacija i akcija usmjerenih protiv bezbjednosti i interesa države i, ujedno, ogroman prostor za manipulaciju istim u korist sopstvene zemlje i naroda.
Kao što djelovanje obavještajnih agencija možemo podijeliti na prikupljanje podataka i subverzivno djelovanje, tako i metode prikupljanja podataka možemo razvrstati u dvije grupe: legalnu i ilegalnu.
Prva i, ujedno, najosnovija metoda je ona koja se realizuje praćenjem otvorenih izvora. Obavlja se na način što se, detaljno, prikupljaju i analiziraju podaci iz medija, sa društvenih mreža i, generalno, svega onog što je dostupno cjelokupnoj javnosti.
Druga metoda prikupljanja podataka vrši se neposrednom opservacijom, tj. izviđanjem. Realizuje se direktnim osmatranjem sumnjivog područja, pravca, objekta ili lica. Cilj je, kao i uvijek, dokumentovati značajne podatke kako bi se, na osnovu njih, nagovijestili, ili spriječili, određeni događaji, potvrdila određena saznanja indicije, ili pribavili dokazi.
Agenturna metoda podrazumijeva korišćenje tajnih saradnika, doušnika/informatora, obaveštajne agencije kako bi se dobile informisanje o stanju, mogućnostima i namjerama bezbjednosno intersantne grupacije ili pojedinca.
Metoda operativne tehnike, jedna od najpopularnijih i najviše korišćenih mjera tajnog nadzora, predstavlja način prikupljanja podataka uz upotrebu specijalne tehnike: prislušnih uređaja, diktafona, kamera, aplikacija… Ona, između ostalog, podrazumijeva tajni nadzor: sadržaja komunikacija (tzv. prisluškivanje); telekomunikacionog prometa (tzv. listinga poziva i poruka); lokacije korisnika; snimanje unutrašnjosti objekata, zatvorenih prostora i predmeta; praćenje i motrenje uz snimanje osoba u otvorenom prostoru i na javnim mjestima; praćenje i motrenje, uz zvučno snimanje sadržaja, komunikacija osoba u otvorenom prostoru i na javnim mjestima.
Metodu političkih prijatelja obaveštajne agencije primjenjuju u onim, većinom susjednim, zemljama u kojima su aktivne borbe za prevlast između pozicije i opozicije, podržavajući, spram svojih interesa, jednu ili drugu stranu. Nekada je samo prateća metoda a nekad i, sama po sebi, cilj pojedinih subverzivnih djelatnosti obavještajne agencije.
I, poslednja – metoda dejstva specijalnih snaga koja, za razliku od svih gore navedenih, predstavlja nasilno prikupljanje određenih podataka na tuđoj teritoriji. Njena realizacija, podrazumijeva upotrebu vojnih i policijskih snaga.
Mišljenja stručne javnosti, brojnih pravnika i bezbjednjaka, po ovom pitanju su podijeljenja. Ipak, većina njih smatra da je jedino metoda prikupljanja podataka iz otvorenih izvora, tzv. OSINT (Open Source Intelligence) legalna, dok se sve ostale nalaze između legalnog i ilegalnog. Odnosno, iako su zakonski predviđene ili definisane, istovremeno, spadaju u ilegalne, naročito ukoliko se vrše na teritoriji drugih, stranih država.
Piše: Milovan Marković